Tekstilde Döngüsel Ekonomi Aksiyon Önerileri / Nisan 2024 / Satınalma Dergisi sayı 136

Yayınlanan yazıya bakabilirsiniz.

PACE (Platform for Accelerating the Circular Economy) ve Accenture tarafından hazırlanan 2021 tarihli raporu özetlemeye gayret edeceğim. Rapor; amaçlar, bu amaçların etkileri, uygulamada karşılaşılabilecek sıkıntılar ve döngüsel ekonomiye geçişi kolaylaştıracak 10 öneriden oluşmaktadır.

Amaç1: Tekstil hammaddelerinin emniyeti çevreye, çalışanlara ve tüketicilere zarar vermemesi anlamına gelir. Geri dönüşümlü ifadesi hammaddenin üretiminde sıfır malzemeye ek olarak dönüşümlü malzeme kullanıldığını; yenilenebilir ifadesi doğal hammaddelerin sürdürülebilir yöntemlerle üretildiğini anlatır.

Amaç2: Hem üretimi, hem de tüketimi ifade eder. İhtiyaç fazlası üretilmemesi, fazla olanlarının çöpe/yakılmaya gönderilmemesi ve satılanların mümkün mertebe uzun süreyle kullanılmasını içerir.

Amaç3: Kullanılan ürünlerin çöpe atılması veya yakılması yerine geri dönüşüme yönlendirilmesidir. Bunun sağlanabilmesi için ürünlerin geri dönüştürülebilir şekilde tasarlanması, ömrünün sonunda toplanmasına, geri dönüşüm sürecine girerken sınıflanmasına, uygun şekilde dönüştürülmesine ve tekrar kullanılmasına ihtiyaç vardır.

AMAÇ1: Tekstil hammaddelerinin daha emniyetli, geri dönüşümlü veya yenilenebilir olması	AMAÇ2: Tekstil ürünlerinin daha uzun ömürlü olması	AMAÇ3: Tekstil ürünlerinin geri dönüşebilir ve yaşam döngüsünün sonunda dönüştürülmesi
ETKİLER: Kaynaklar: Doğal malzemeden geri dönüşümlüye geçiş teknik seviyeyle ilgilidir, doğal malzeme kullanımını azaltabilir. Sentetikten doğala geçiş fosil yakıt kullanımını azaltırken, toprak – sulama – gübre – ilaç kullanımını artırabilir. Ödünleşiliyor (trade-off)   İklim: Yün ve deri gibi yüksek emisyonlu malzemelerden geri dönüşümlüye geçiş emisyonu azaltacaktır. Ancak sentetikten doğal malzemeye geçiş ormanların tarlalara dönüşümüne sebep olabilir ve emisyon artışı görülebilir. Ödünleşiliyor (trade-off)   Sağlık-biyoçeşitlilik: Teknik araştırmalara devam edilmelidir ama insan ve çevre sağılığı açısından olumlu sonuçlar beklenmektedir. Ödünleşiliyor (trade-off)   Refah: Henüz yeterli araştırma yoktur. Ancak yenilenebilir tarımla birlikte çiftçilerin hayat şartlarının iyileşeceği öngörülmektedir. Belirsizlik var (uncertain)     İnsana yaraşır iş: Kadınlara daha çok fırsat verileceği, iş sağlığı – güvenliği şartlarının iyileşeceği, hayat boyu öğrenme ve sosyal kapsayıcılığın sağlanılacağı umulmaktadır. Olumlu (benefit)	ETKİLER: Kaynaklar: Kaynak ve kimyasal kullanımı azalacaktır. Beklenen fayda geri dönüştürmeye ilişkin artan taşıma, işleme gibi ek maliyetlerinden daha fazla olacaktır. Olumlu (benefit)       İklim: Emisyon azalacaktır. Azalan tüketimin kaynak tasarrufu, geri dönüşümün ek maliyetlerinden fazla olacaktır. Olumlu (benefit)         Sağlık-biyoçeşitlilik: Azalan tüketimle birlikte azalan üretim kaynak kullanımını, kimyasal sarfını düşürecektir. Olumlu (benefit)   Refah: Kullanım ömrü uzadığı için hane halkı tasarruf edebilir. İkinci el piyasaları paylaşım ve gelir yaratma potansiyeli taşır. Ancak ticari riskler içerebilir. Belirsizlik var (uncertain)   İnsana yaraşır iş: Azalan üretim işsizlik yaratabilir. Bundan kadınlar daha fazla etkilenebilir. Ödünleşiliyor (trade-off)	ETKİLER: Kaynaklar: Geri dönüşüm sayesinde “sıfır” malzeme kullanımı azaltılacak ve kaynak kullanımı düşecektir. Olumlu (benefit)           İklim: Geri dönüşüm enerji yoğun bir süreçtir, teknoloji seviyesi yükselirken emisyonların düşeceği umulmaktadır. Olumlu (benefit)           Sağlık-biyoçeşitlilik: Azalan tüketim olumsuz etkilerin de azalmasını sağlayacaktır. Olumlu (benefit)     Refah: Tedarik zincirinin tamamına yayılması halinde gelir dağılımı, tasarruf gibi farklı yansımaları olacaktır. Yeterli araştırma yoktur. Belirsizlik var (uncertain)     İnsana yaraşır iş: Gelişmekte olan ülkelerde azalan “sıfır” kaynak kullanımı nedeniyle işsizlik riski vardır. Geri dönüşüme dayalı vasıflı yeni işler oluşacaktır. Yeterli araştırma yoktur. Ödünleşiliyor (trade-off)
ENGELLER: Elyaf pazarında maliyet hassasiyeti	ENGELLER: Moda tutkusu, yeni iş modellerinin yüksek başlangıç zahmeti, finansal riskler	ENGELLER: Geri dönüşüm esnasında kalite kayıpları, karışımların dönüştürülme zorluğu, toplanan malzemenin tasnifinde yetersiz bilgi, teknolojik doygunluğun henüz olmayışı, zayıf toplama – tasnif- dönüştürme kabiliyeti
ORTAK ENGELLER: Yan etkilerin belirsizliği, uzun ömür ve döngüsel tasarımın yetersiz teşviki, döngüsel tasarım becerisinin azlığı ve bilgiye (know-how) ulaşma zorluğu, kalitesiz ürünlerin kısa ömürlü olması, tüketicinin en önemli satınalma motivasyonunun sürdürülebilirlik olmaması

 

ÖNERİ1: Dayanıklı ve geri dönüştürülebilir tasarımları teşvik edin, destekleyin. Kamu, akademi ve sanayi birlikte çalışarak “yapılabilir” tasarım standardı oluşturabilir. Kamu alımlarında döngüsellik – tamir edilebilirlik gibi kriterler zorunlu tutulabilir. Medyanın desteğiyle kamu yararına izleme parametreleri paylaşılabilir.

ÖNERİ2: Toprak kullanımını dikkate alarak doğal elyafları “sürdürülebilir” şekilde üretin. Kamu, akademi ve çiftçiler birlikte çalışarak en iyi pratikleri paylaşabilir, mevcut uygulamaları iyileştirebilir ve tüketici farkındalığını artırabilirler. Medya desteği yararlı olacaktır.

ÖNERİ3: Tüketicileri, ürünleri daha uzun süre kullanarak daha az satın almaları için teşvik edin. Tüketici davranışının incelenmesi, takibi, yönlendirilmesi gerekir. Finans olanakları bu öneriyle uyumlu olmalıdır. Farkındalık için medya desteği sağlanabilir.

ÖNERİ4: Çevresel – Finansal – Sosyal fayda içeren iş modelleri için rehberlik edin, destekleyin. Kamu, akademi ve sanayi birlikte çalışarak izleme parametrelerini belirleyebilir, rol model olabilir, iyi uygulamaları paylaşabilir, finansal kolaylık sağlayabilir.

ÖNERİ5: Döngüsel işlemlerde çevre ve sosyal faydayı gözetin. Kamu düzenlemesi kapsayıcılık ve kırılgan konuların korunmasını sağlayabilir. Kamu – sanayi iş birliği gerekir.

ÖNERİ6: Tekstilde atık toplama, sınıflama ve işleme süreçlerini stratejik olarak planlayın. Kamu, akademi ve sanayi iş birliği önemlidir. Küresel örneklerden yerele uygun uyarlama yapılabilir. Farkındalık ve finansal olanaklar medyayla yaygınlaştırılabilir.

ÖNERİ7: Tekstilde atık sınıflamada etkinlik ve kaliteyi yükseltin.  Kamu, akademi ve sanayi birlikte teknoloji geliştirebilir, pilot uygulamalar desteklenebilir.

ÖNERİ8: Dönüşümlü elyafların fiyat-kalite rekabet gücünü yükseltin. Kamu, akademi ve sanayi birlikte çalışarak uygun standartları oluşturabilir, uygulayabilir. Markalar geri dönüşüm hedefleri taahhüt edebilir.

ÖNERİ9: Tekstilde döngüsel ekonomiye geçerken insana yaraşır işi ihmal etmeyin. Kamunun yasal düzenlemesi gereklidir. Kamu, sanayi ve özellikle marka-tedarikçi denetime dayalı iş birliği önemlidir.

ÖNERİ10: Tekstilde döngüsel ekonominin sosyo-ekonomik etkilerini araştırın. Kamu, akademi ve sanayi iş birliğiyle izlenecek parametreler, aksiyonlar ve politikalar belirlenebilir.

Dolayısıyla bu dönüşüm kendiliğinden gerçekleşmeyecektir. Kamu adına devlet düzenlemeleri yapılırken, akademik araştırmaların devlet politikaları ve küresel ihtiyaçlara uygunluğu önem kazanacaktır. Sanayide sadece kazanç yerine sosyal – çevresel faydayı içeren üçlü muhasebe yaklaşımı öne çıkmalıdır. Finansal kurumların sağlayacağı olanakların bu politika ve uygulamalara paralel olması gerekecektir. Bireysel olarak farkındalığımız artması işleyişi anlamlı hale getirecektir.

Kaynak: PACE (Platform for Accelerating the Circular Economy) (2021). Circular Economy Action Agenda TEXTILES in partnership with Accenture, www.pacecircular.org