9 Eylül 2016 Cuma

ROA-Return On Assets Erozyonu

Deloitte University Press tarafından 2013 tarihli ABD için yayınlanan Success or Struggle: ROA as a true measure of business performance makalesinden kısaca özetlenmiştir. Orjinaline bu bağlantıdan ulaşabilirsiniz. İtalik dizili olanlar benim ilavelerimdir.
Firmalar çökmüş durumda ancak farkında değiller
Firmalar yüksek kârlar açıklıyor. Ekonomi büyüyor. Borsalar yükseliyor. Ev fiyatları normale döndü. Üretim endekslerinde iyileşme görülüyor.

Diğer taraftan iflaslarda artış var. Geleneksel iş modelleri yetersiz kalıyor. Kısa vadeli aktiviteler uzun vadede firmaları zayıflatan hatalar içeriyor.

Son 47 yıldır ulusal seviyede ROA düşüyor. 1965 te %4,1 iken düzenli olarak düşerek 2010 da %0,9 a kadar iniyor.

ROE-Return On Equity, Özsermaye verimliliği, özsermayenin geri dönüşü anlamındadır. ROE finansal mühendislikle makyajlanabilir, kıyaslama için uygun sayılmaz.
ROA-Return On Assets, Varlık verimliliği, yatırımın geri dönüşü anlamındadır. Kıyaslama için daha uygundur, yönetimi hem kısa hem uzun vadeli olarak sorumlu tutar. (ROI-Retorn On Investment gibi)

Çelişki 1: Çoğu firma rekor kârlar raporlarken uzun vadede zorlanıyorlar.
Kitleler ve borsa kısa vadeli finansal tablolara (bilanço ve gelir tablosu) odaklıdır. Kısa vadeli kazanımlar uğruna (tasarruf için arge ekibini işten çıkarmak gibi) yapılanlar uzun vadede sıkıntılara (arge yoksunluğundan yeni ürün çıkmıyor, pazar kaybediliyor) yol açabiliyor.

Richard Foster' in araştırmasına bakılırsa S&P 500 listesindeki firmaların ortalama kıdemi 1958 de 61 yılken, 2012 de sadece 18 yıla düşüyor. Başka bir ifadeyle böyle devam ederse 15 sene içinde S&P 500 listesinin %75 i tamamen değişecektir.

Çelişki 2: İşçilik verimi artıyor ama firmalar hâlâ sıkıntıdalar.
Genel anlamda işçilik verimi artıyor; 1965 te %45 iken 2010 da %111 olarak rapor ediliyor, iki katına yükselmiş! Dolayısıyla bu kazanıma rağmen ROA düşüşü çok daha vahim bir durumu gösteriyor.
Teknolojide gelişmeye rağmen firmaların bu potansiyeli tam olarak değerlendiremediği düşünülüyor.

Bu yıllar boyunca MRP, ERP, APS, optimizasyon, proje yönetimi, doğrusal programlama, internet devrimi, ... gerçekleşti ama bunların hiçbiri ROA düşüşünü engelleyemedi.
Bu yıllar boyunca Toplam Kalite Yönetimi, Yalın, 6sigma, re-engineering, yeniden yapılanma, birim maliyet, maliyet muhasebesi, ABC muhasebesi, kâr/maliyet merkezleri,... türlü yönetim ekolü ortaya çıktı ama düşüş durdurulamadı.

Bu dönemde kabiliyetlerini geliştirebilen işçilerin gelir seviyesi yükseldi, bilgi işçisi kavramı ortaya çıktı. Başaramayanlar işsiz kaldı veya daha düşük ücretlere mecbur oldular. Firmaların öğrenen organizasyonlar oluşturması gerekiyor. Endüstri 4.0 bu eğilimi hızlandıracak, Türkiye'de çalışan profili bu kabiliyette değil, eğitimi zaman alacak, vasıfsız işçiye dönüşecek ve işsiz kalacaklar endişesi taşıyorum.

Çelişki 3: Tüketicilerin daha çok seçeneği, daha ucuz alternatifleri var ama firmalar sıkıntılı.
Bu seçenekler genel talebin artması anlamına gelmiyor. Firmalar sağlıklı olarak kaldırabileceklerinden daha fazla seçenek sunmaya kalkınca verimsizlikler başlıyor. Çok kanallı satış işinde kanal verimliliği önem kazanıyor. Yani müşteriler bu gelişmeden olumlu yararlanırken, firmalar zarar görüyor.

Çelişki 4: Ekonomi büyüyor ama firmalar sıkıntıdalar.
GDP-Gross Domestic Product, Gayrisafi yurtiçi hasıla anlamındadır. GDP son 50 yıldır artıyor ancak içeriği tüketici harcamaları, iş dünyasındaki resmi ve özel yatırımlar ve ihracat tutarlarıdır. Ülkelerin girdileri ne kadar verimli olarak çıktılara çevirdiğini ölçmez.

Paradigma değişiminin gelir ve yatırımın geri dönüşüne etkileri
Ekonomide yapısal değişiklik var; hizmet sektörü üretimin önüne geçmeye başladı. Ancak işi yürütmek için gereken finansal kaynaklarda önemli bir artış oldu. Dış kaynak (denizaşırı veya daha yakın yörelerde taşeron, satınalma,..) yaygınlaştı.

1965 - 2012 döneminde firma gelirlerinin artış hızı  CAGR-Compound Annual Growth Rate %4 iken bunu sağlayan kaynaklardaki artış hızı CAGR %6 oldu. Gelir artışını sağlamak için kaynakların çok daha hızlı artması gerekti.

Sadece tasarruf yapmak yetmez oldu. Yeni müşteri kazanmak, olanları elde tutmak, yeni ürün geliştirmek, kısalan ürün hayat döngüleriyle mücadele etmek, dalgalı talebe cevap verebilmek için kapasite fazlası oluşturmak ve korumak giderek daha zor, daha pahalı hale geldi.

Uzun vadeli düşünmek
Çeyrek dönemlik tüm hedeflerini tutturmasına rağmen bir firma uzun vadeli sürdürülebilirliği sağlamakta zorlanabilir. Hissedar beklentileri kısa vadelidir. Sürdürülebilir ekonomi için düşünce yapısı değişmeli ve uzun dönemli olmalıdır.

Hızlı numuneleme, talebe yakın kalacak ölçüde çeviklik, ROA projeksiyonu yapılması yararlı olacaktır. ROA geçmişe dönük bir indikatördür, bu nedenle projeksiyonu izlenerek gelecek algısı canlı tutulmalıdır.

Bugünün firmaları verimlilik tabanlıdır. Bunun uyum-çeviklik-öğrenme tabanlı olarak değişimi gerekmektedir.

Yeni paradigmaya uygun TOC-Theory Of Constraints, Kısıtlar Teorisi yaklaşımı Türkiye' nin gündemine girebilmelidir. TOC Tamamlama çözümüyle servis seviyenizi iyileştirirken stoklarınızı düşürebilirsiniz, artan stok devir hızı size kaynak yaratır, iş modelinizi değiştirerek tedarik zincirinize bu yararı yayabilirsiniz, işiniz büyür, Türkiye kazanır.

Bilinen çözümlerin tamamı ABD de ROA düşüşünü önlemeye yetmedi, artık başka alternatiflere bakma zamanı gelmedi mi? scai.tech Linkedin sayfasını ilginç bulabilirsiniz.

7 Eylül 2016 Çarşamba

Hayalet ekonomi - 4 - aşırı stoklar

ABD de yapılan bir araştırmada  (http://www.dynamicaction.com/resources/)  Hayalet Ekonominin küresel büyüklüğü incelenmiş, blog sayfamda özeti vardı. Aşırı stoklarla devam ediyoruz.

1,75 Trilyon USD kaybın, 471,9 milyar USD si aşırı stoklardan kaynaklanıyor.

Sebeplerine göre dağılım:
  • Tahmin hataları, %36 paya sahip: FMCG tipi firmaların payı %53 tür.
    • Büyük perakendecilerin devasa tahmin yazılımı harcamalarına rağmen küresel bazda tahmin hataları hâlâ birinci sebeptir.
    • İddialı tahmin yazılımları sayesinde Kuzey Amerika ve Avrupa' da sınırlı iyileştirmeler sağlanmıştır. (Yetersiz stok raporunda bunun bir bedelinin de düşük ROI olduğuna işaret edilmiştir)
    • Gelişmekte olan ülkelerde sermaye-teknoloji-eğitim yetersizlikleri nedeniyle durum sıkıntılıdır.
    • EMEA, Asya/Pasifik bölgelerinde özellikle "taze ömürlü" ürünlerde tahmin hatalarına ilave olarak soğuk zincir eksikleri de vardır.

  • Bozulma, satış penceresini kaçırma, %17 paya sahip:
    • Çoğu perakendecide pazarlama ile tedarik zinciri arasında kopukluk vardır.
    • Promosyon tarihlerinde ürün bulunamadığında yok satılır, promosyon bitiminde ürün gelince aşırı stok oluşur.
    • EMEA ve Asya/Pasifikte sık görülür. Soğuk zincir yetersizliği ciddi bir sorundur.
  • Tedarikçi sorunları, %9 paya sahip: Tedarikçi geç kalabilir, ihtiyaç fazlasını gönderebilir (kalite sıkıntısı çıkabilir). Mevsimlik hareketi olan ürünlerde daha çok sorun çıkar.

  • Hava şartları:
    • Modern tahmin yazılımlarına faktör olarak eklenmektedir.
    • Asgari trend anlamında dikkate alınmalıdır.

  • Pazarlama hataları:

  • Personel sıkıntıları:
    • Söz konusu olan satış personeli değil, daha üst düzeydeki beyaz yakalı personeldir.
    • Tedarik Zinciri, Pazarlama, Satış, Firma Yöneticileri paradigma değişimine uyum sağlamalıdır.

  • Ürün hatalı yerde: Yüksek stok seviyelerine rağmen aynı zamanda bazı ürünlerde aşırı stok, bazılarındaysa yetersiz stokla karşılaşılır. Taze ürünlerde, mevsimlik ürünlerde daha belirgindir. (Tahmin-optimizasyon yetersizlikleri de etkendir)

  • Fiyat tutarsızlığı:

  • Tedarikçi Yönetimli Stokta düşük performans:
    • Firmalar finansal ve operasyonel kolaylık açısından VMI-Vendor Managed Inventory tercih ederler.
    • Tedarikçinin standart bir tamamlama yapması firma için yeterli olmaz, satılan ürün karması için bulunabilirlik sağlanmalıdır.
  • Diğer:
Sebeplerin bölgelere göre dağılımı:
  • Toplamda Asya/Pasifik %34, EMEA %29, Kuzey Amerika %26, Latin Amerika %11

  • Tahmin hatalarında
    • Asya/Pasifik %40,
    • EMEA %38,
    • Latin Amerika %34,
    • Kuzey Amerika %30
Aşırı stoklardan korunmak için SCAI.TECH bakabilirsiniz.

Hayalet ekonomi - 3 - Yetersiz stoklar

ABD de yapılan bir araştırmada  (http://www.dynamicaction.com/resources/)  Hayalet Ekonominin küresel büyüklüğü incelenmiş, blog sayfamda özeti vardı. Yetersiz stoklarla devam ediyoruz.

1,75 Trilyon USD kaybın, 634,1 milyar USD si yetersiz stoklardan kaynaklanıyor.

Out-of-stock (yetersiz stok, yok satmak) müşteriye ve satıcıya aynı anlamı ifade etmiyor. Satıcı için ciro kaybıyken müşteri için işini göremediği bir andır, servis eksikliğidir.

Sebeplerine göre dağılım:
  • Boş raflar, %37 paya sahip : Kuzey Amerika'da "yok satacağımıza fazla stok taşıyalım" tercihi yapılmış, sermaye yapıları uygun olduğu için servis seviyesini sağlayabilmişler. Aslında paranın stoklara bağlanması nedeniyle ROI düşüşüne yol açan bir seçimdir. Dünyanın diğer yerlerinde gerek sermaye yetersizliği gerekse teknik eksikler nedeniyle availability-bulunabilirlik hâlâ önemli bir sıkıntıdır. GMS - General Merchandise Store tipi firmaların payı %46 dır. 

  • Müşteri mağazada yardım alamıyor, %19 paya sahip: GMS tipi firmaların payı %45 tir. İş yoğunluğuna göre işgücü planı yapılmalıdır, personel eğitimli olmalıdır.

  • Fiyatlar promosyonda belirtilenden farklı, %12 paya sahip: Fiyatlama ve promosyon prosedürleri ilişkilendirilmelidir.

  • Personel malı bulamıyor, %11 paya sahip: GMS firmaların payı %50 dir. Stok sayım ve yerleştirme doğruluğu sağlanmalıdır, ürün seviyesinde RFID kullanımı olumlu katkı sağlar.

  • Diğer sebepler, %21 paya sahip
Sebeplerin bölgelere göre dağılımı:
  • Toplamın dağılımı: Asya/Pasifik %42, EMEA (Europe, Middle East, Africa) %26, Kuzey Amerika %20, Latin Amerika %12
  • Boş raflar: Latin Amerika %47, Asya/Pasifik %41, EMEA %35, Kuzey Amerika %29
Stokları şişirmeden yetersiz stoklardan kurtulmak için SCAI.TECH bakabilirsiniz.

Hayalet Ekonomi - 2 - İadeler

ABD de yapılan bir araştırmada  (http://www.dynamicaction.com/resources/)  Hayalet Ekonominin küresel büyüklüğü incelenmiş, blog sayfamda özeti vardı. İadelerle devam ediyoruz.

1,75 Trilyon USD kaybın, 642,6 milyar USD si iadelerden kaynaklanıyor.

Sebeplerine göre dağılımı:
  • Hatalı/düşük kaliteli mallar, %25 paya sahip: GMS-General Merchandising Store payı %53, kalitesizliğin sebepleri araştırılmalıdır.

  • Müşteriler yanlış malı alıyor, %15 paya sahip: FMCG tipi firmaların payı %56, mağaza içinde daha iyi yönlendirme, personel eğitimi işe yarar.

  • Müşteriler aldıklarına pişmanlar, %14 paya sahip: GMS tipi firmaların payı %52, müşterinin iyi bir seçim yaptığı algısı güçlendirilmelidir.

  • Daha ucuzu var : Dinamik fiyat motorları basit hataları önleyecektir.

  • İstenmeyen Hediyeler: İadeleri işleme prosedürünüz sadık ve haklı sebeple gelen müşterilerinizi küstürecek kadar zor olmamalıdır.

  • Hatalı beden : CRM marifetiyle müşteriye daha önceki alışverişinde seçtiği beden hatırlatılabilir, beden dönüşüm tabloları, ölçüm - prova olanağı sağlanabilir.

  • Sahte iade : Mağazadan satın alınmadığı halde iade edilen ürünlerdir.

  • Çevrimiçi duyuruyla uyumsuzluk : Sadece ürüne değil, firmaya olan güveni sarsar, müşteri kaybı riski vardır.

  • Geç teslim: Eve teslimlerde söz verilenden daha hızlı olmak tercih edilmelidir.

2 Eylül 2016 Cuma

Hayalet ekonomi - 1 : aşırı veya yetersiz stoklar, iadeler

ABD de yapılan bir araştırmada  (http://www.dynamicaction.com/resources/)  Hayalet Ekonominin küresel büyüklüğü incelenmiş.

Hayalet Ekonomi : Perakendeciler tarafından çoğu zaman fark edilemeyen aşırı stok + yetersiz stok + iadelerin maliyet olarak tanımlanıyor.

Küresel perakende pazarı 14,5 trilyon USD olarak tahmin ediliyor. Hayalet Ekonominin yıllık tutarı 1,75 trilyon USD olarak veriliyor. Tipik bir perakendecinin yıllık cirosunun %11,7 si olarak rapor ediliyor.

Bu tutarın ana kırılımı aşağıdaki gibiymiş:
  • %37 si iadeler - hatalı ürünler, yanlış renk/beden/.., fiyat farklılıkları, kayıp, çalıntı
  • %36 sı yetersiz stoklar - boş raflar, satış elemanı eksikliği, stokun yanlış yerde olması, tedarikçi gecikmeleri
  • %27 si aşırı stoklar - tahmin hataları, pazarlama zamanlama hataları, tedarikçi sıkıntıları, personel,..
Türkiye' nin de içinde yer aldığı EMEA bölgesi %30 pay alıyor ve bunun %44 ü iade, %31 i yetersiz stoktan kaynaklanıyor.

İadeler hariç tutulduğunda sebeplerin sıralaması şu şekilde belirlenmiş:
  1. %25 - Firma içindeki prosedürler, prosesler
  2. %20 - Sistemler arası veri uyuşmazlığı
  3. %20 - Hatalı tahminler
  4. %14 - Üründeki kalite sorunları
  5. %7   - Başka yerde daha iyi fiyata bulunabiliyor
  6. %7   - Ürün fiyatı katalog/ilan/reklamdan farklı
  7. %7   - Diğer
Perakendeciler sıklıkla aşırı ve yetersiz stokların etkisini sistematik olarak ölçmüyorlar. Aynı tedarik zinciri içinde olmalarına rağmen birbirleriyle veriyi paylaşmıyorlar.
Ayrıntılı orijinal rapor için bu bağlantıyı kullanabilirsiniz.

Alternatif bir yaklaşım için SCAI.TECH bakabilirsiniz.