Hazır Giyimde Sürdürülebilir Dönüşüm Araştırması-2019 / Temmuz 2024 / Satınalma Dergisi sayı 139

Görselleri içeren yazıya bakabilirsiniz.

2019 tarihli Earth Logic Fashion Action Research Plan araştırmasını özetlemeye gayret edeceğim.

Planın başlangıç noktası çok net: Sanayi, iş, ekonomik büyümenin yerine gezegenin ve üzerindeki canlıların sağlık-bekasını korumayı öncelemek!

Bunun için yeni kavrayış ve pratiklerin geliştirilmesi, gereken bilgi ve eylemin belirlenmesi gerekiyor. Böylece Einstein’in ifade ettiği gibi “problemleri oluşturan düşünce düzeyini (paradigmayı)” geride bırakarak çözümlere ulaşacağımız paradigmaya geçilmek isteniyor.

Değerlendirme çerçevesinde 8 değere yer veriliyor:

·  Çok merkezlilik (multiple centers): Tek kaynak/otorite yerine çoğulculuktur. İnsan dışındaki canlılar, doğa, paydaşlar, Batı kültürünün dışındaki kültürler, finans, teknoloji gibi geniş bir yelpazededir.

· Bağımlılık (interdependency): İnsan (homo sapiens) dünyadaki türlerden biridir. Doğadaki türler birbirlerine rağmen değil, birlikte yaşarlar. Çoğulcu bakış açısı bir noktada bir zamanda yapılanların sonuçlarını başka bir noktada başka bir zamanda görebileceğimizi hatırlatır.

·   Öğrenme çeşitliliği (diverse ways of learning): Çoğulcu ve etkileşimli/bağımlı kaynaklar çeşitliliği getirir ve bu da ortamdaki değişimlere dirençli (resilient) olmayı sağlar.

·   Birlikte yaratma (co-creation): İşbirliği, dinleme, diyalog ve bağlantılarla çoğulcu-etkileşimli-çeşitlik içeren yapılarda imeceyle birlikte yaratma mümkün hale gelir.

·  Katılımcı araştırma (action research): Artık önce araştırıp, inceleyip, tartışıp ve daha sonra eyleme geçecek kadar çok zamanımız kalmadı. Araştıralım ama gecikmeden harekete geçelim ve gerektikçe eylemlerimizi “düzeltelim” bakış açısı öneriliyor.

·   Gerçekleştirilebilir vizyon (grounded imagination): Fantezi, spekülasyon veya ideal şartlara özenmek değildir. Dünyayı tüketilebilir bir kaynak olarak değil, birlikte yaşanacak zemin olarak görmeyi gerektirir. Böyle bir vizyonu gerçekleştirecek yönlendirmedir.

·  Dünyaya ilgi göstermek (care of world): Hazır giyim / moda endüstrisi dünyanın kaynaklarını kullanır, kirletir, insanları çalıştırır ve etkiler. Dolayısıyla bu endüstriyi dünyadan ayrık değerlendiremeyiz.

·   Kendimize ilgi göstermek (care of self): Değişim masum değildir, herkesi eşit etkilemeyebilir. Dolayısıyla kaybetme riski ve buna bağlı endişelerin giderilmesi gerekir. Kişisel direncimiz (resilience) motivasyonumuzu belirleyecektir.

Bu zorlu yolculuğun bazı yansımaları olacaktır. Bunlar da 8 başlıkta toplanıyor:

·        Gerçeğe ulaşana kadar araştırmaya devam et: Bildiğimiz kadarıyla başlayacağız, yeni detaylar ortaya çıktığında açık fikirli olacak ve gereken değişikliği yaparak azimle devam edeceğiz.

·        Büyük resmi görmeye gayret et: Tek başımıza her şeyi bilemeyiz, tüm sorunları çözemeyiz. Problemin doğru tanımı yapabilmek, çözüm yaklaşımını belirlemek ve olası sonuçları doğru anlayabilmek için paydaşlarla birlikte hareket edeceğiz.

·        Mükemmel olmak gerekmez: Zamanımız kalmadı, harekete geçmek için “yeterince iyi olmak” yeterlidir, mükemmele ulaşmak için oyalanmayacağız.

·    Adım adım ilerlemek yetmez: Büyük resim çoğulcu-etkileşimlidir, bütüncül bakışa ihtiyacımız vardır, paralele aktiviteler mümkündür, birbirimizden etkileniyoruz ve dolayısıyla gerektiğinde eylemlerimizi düzelteceğiz.

·   Kahramanlara değil, uyumlu ekiplere ihtiyacımız var: Büyük resme uygun ve birlikte çalışabilen uyumlu takım oyuncuları olacağız.

·    Standart çözümler yetmez: Sorunlar ve olası çözümler ait oldukları bağlama göre anlam kazanıyor. Dolayısıyla işe yarayan bir çözüm, başka bir yer / zaman / bağlamda aynı sonucu vermeyebilir. Tecrübelerimizden öğreneceğiz ama kendi ortamımıza göre yorumlayacağız.

·   Bilgi anonimdir: Tek kaynaktan veya tek bir yöntemle dayatılan bilgiyi değil, çoğul/etkileşimli büyük resimde birlikte üretilen ve paylaşılan bilgiyi dikkate alacağız.

·    Akademik olmamız gerekmez: Zamanımız kalmadı, hemen eyleme geçmeliyiz. Dolayısıyla sahadaki karar vericilerin kolayca anlayabileceği, aksiyon alabilecekleri, çekinmeden geri bildirim verebilecekleri sade bir dili tercih edeceğiz.

BÜTÜNCÜL ifadesi; çoğulcu, birlikte yaratım yapan, farklı yerleri ve farklı zamanları içeren, çeşitli disiplinlerin birbirleriyle etkileşimli olduğu, aktörlerin birbirlerinden öğrenerek ve çevrelerinde olanlara uyumlu tepki verdikleri, ekonomik-çevre-sosyal gibi boyutları birlikte değerlendiren yapı nedeniyle tercih ediliyor.

Plan 6 görünümde açıklanıyor.

·        Daha az (Less): İrileşmeden büyüyün- (grow out of growth)

·        Yerel (Local): Ölçeklendirin, konumlandırın – (scaling, re-centring)

·        Çoğul (Plural): Yeni moda merkezleri oluşturun (new centres for fashion)

·        Öğrenim (Learning): Yeni bakış açısını içselleştirin – (new knowledge, skills, mindsets for fashion)

·        İfade (Language): Amaca uygun iletişim sağlayın – (new communication for fashion)

·        Yönetişim (Governance): Değer zincirini yeniden düzenleyin – (new ways of organizing fashion)

Aşağıdaki tabloda görünümlerin özü, etkileştiği disiplinler örnek araştırma önerileri ve bütünün içindeki yeri kısaca not edilmiştir.

Görünüm	Öz	Disiplinler	Araştırma Önerileri	Bütündeki Yeri
Daha az	Ekonomik büyüme kaynak sarfını artırır	Ekonomi, politika, psikoloji, sosyoloji, antropoloji, eğitim, tasarım	Daha azıyla yaşanabilir mi? Azaltmak nasıl teşvik edilir? Paydaşlar bunun için ne yapabilir?	Ölçek küçüldüğünde kaynak tüketimi azalacaktır.
Yerel	Ekonomik ve politik dengesizlikleri azaltır	Ekonomi, sosyal pratikler, toplumsal katılım, eğitim, tasarım	Yerelde hayat nasıldır? Yerelleşme nasıl hızlanır? Paydaşlar ne yapabilir? İletişim nasıl olmalıdır?	Küresel markaları dışlar, huzur ve barışı destekler, gelir ve politik adaletsizlikleri azaltır.
Çoğul	İnsan, doğadaki türlerden biridir, türlerin efendisi değildir.	Kültürel çalışmalar, toplumsal katılım, insan coğrafyası, yönetişim, STK, tasarım	Çoğulcu hayat nasıldır? Çoğulculuk nasıl özendirilir? İletişimi nasıl olmalıdır?	Tüm sistemi bir arada tutar, karşılıklı etkileşimi güçlendirir
Öğrenim	Öğrenebilmek kadar unutabilmek de önemlidir	Eğitim (okul, üniversite, hayat boyu), moda pratiği, toplumsal katılım, bilgi teknolojisi	Öğrenme nerelerde olur? Gereken müfredat nedir? Öğrenme nasıl özendirilir?	Paradigmamızı değiştirebilmeliyiz. Eskiyi unuturken yerine yenisini koyabilmeliyiz.
İfade	Düşünmekle, yapabilmeyi birleştiren köprüdür	Sanat, infografik, basın-yayın, doğal ve sosyal bilimler, psikoloji, eğitim	Yeni meslekler/kabiliyetler? Kullanım alanı nedir? İfade nasıl olmalıdır?	Paradigma ve bakış açısını bağlar, aksiyonları şekillendirir
Yönetişim	Dağıtık, değer veren, katılımcı, uyumlu	Organizasyon, yönetim, direnç, sistem düşüncesi, sendika, STK	Örnek vakalar? İletişimi nasıl olmalıdır? Otorite nasıl dağıtık yapılır? Hangi araçlar kullanılır?	Tüm resmi birbirine bağlar, işi değil dünyayı önceler, iş yapma biçimini belirler

Kaynak: Fletcher, K. and Tham, M. (2019). Earth Logic Fashion Action Research Plan. London: The JJ Charitable Trust