Finansal performans için 6 soru / David Hoddes / Ensemble

Daha azıyla daha fazlasını kim istemez? Daha az yatırımla daha çok kazanç? Daha az vergiyle daha iyi hizmet? Peki bunu nasıl ölçeceğiz? 

Yönettiğimiz karmaşık organizasyonların ölçüm sistemleri bütün firmayı görecek şekilde standartlaştırılmıştır. Gelir Tablosu, Bilanço, Nakit Akışı gibi teknikler firmanın bütünü içindir. 

Ancak herhangi bir departmanı incelemek istediğimizde standardizasyon kaybolur.

 

Organizasyonlar karmaşık olduğu için bunları etkin şekilde yönetebilmek amacıyla fonksiyonel departmanlara bölmek isteriz. Her departman için fonksiyonu optimum yapacak performans kriterleri – hedefler belirleriz.  Ancak bu lokal hedefleri birbirleriyle çatışmadan firmanın bütünü için iyi sonuç verecek şekilde nasıl hizalayacağız?

 

Kar amaçlı şirketlerde amaç ortaklara azami kar payı dağıtabilmektir. Sürdürülebilirlik bir hedef değil, sağlanması gereken zorunlu bir şarttır. Ölçüm metodumuzun cevaplaması gereken 6 kritik soru şunlardır:

1. Firmanın bütünü karlı mıdır?
2. Firmanın departmanı karlı mıdır?
3. Sağlanan ürün/hizmet müşteriler için cazip midir?
4. Müşteriler/segmentler firmamız için cazip midir?
5. Ürün /hizmeti biz mi yapalım yoksa tedarikçilerden mi temin edelim?
6. Yatırım yapmalı mıyız?

Bu sorular firmanın iç dünyasıdır.

Müşterilerimiz bize baktığında ne görüyorlar?

• Bu bize kaça mal olur? Fiyatımızla ölçülür
• İyi servis alır mıyız? – Teslim süremizle (akış süresi, termin) ölçülür
• Sözlerine güvenilir mi? – Gününde teslim performansımızla ölçülür
• Kaliteli mi? – kalite güvencemizle (tamir oranı, ilk seferde geçer oranı, tam adedinde teslim oranı) ölçülür
• Uygun mu? – bizden aldıkları hizmetin fiyat ve değeri rakiplerle karşılaştırılarak ölçülür

Aslında her birimiz bir tedarik zincirine dahiliz ve biz de kendi tedarikçilerimizi bu gözle değerlendiriyoruz. 

Gider Dünyasındaki Problem 

Firmalar, finansal muhasebeciler tarafından GAAP (Tek Düzen Hesap Planı) uyarınca ölçümlenir. Departman bazında ölçüm yöntemi biraz karışıklaşır. Üretim – satış departmanlarının ilişkisi her zaman çok net veya doğrudan olmayabilir. Transfer fiyatları departmanlar arası hesapları kötü gösterebilir. Maliyet dağıtım anahtarları çok çeşitlidir ve genellikle işletmedekiler için fazla bir şey ifade etmezler. Maliyetleri düşürmek için her departmanın her zaman en yüksek etkinlikle çalışması beklenir. Dolayısıyla departmanlar kendileri için en iyi olanı yapmaya çalışırken firmanın bütünü için en iyi olanı gerçekleştiremeyebilirler. Gider Dünyası indirgemeci yaklaşımıyla karmaşıklığı “yönetilebilir” hale getirmeye çabalar. Aşağıdaki şekilde ürün/hizmetin aktivitelere göre maliyetlendirilmesini göreceksiniz (ABC-Activity Based Costing).

 

Step 1 ile başlıyoruz; işçilik süresi bütçelenmiştir. Ham madde maliyetleri nettir. Genel giderler genellikle işçilik süresiyle orantılı olarak çeşitli dağıtım havuzlarından paylaştırılır. Devam ederken her aşamada ürün daha fazla maliyeti üstlenir. Üretimin tamamlandığı noktada daha önce dağıtılmamış olan tüm giderler yine bir anahtarla ürünlere “giydirilir”.

Goldratt “beni nasıl ölçeceğini söylersen sana nasıl davranacağımı söylerim” demişti. Bu sistem departman yöneticilerini maliyetleri düşürebilmek için hiç durmamacasına çalışmaya teşvik ediyor. Böylece dağıtılan gider birim maliyette azalıyor, herkes mutlu oluyor, ta ki kimsenin almak istemeyeceği işletme içi stoklarla her yer dolup taşana kadar…. Oysa ki Stanford Üniversitesinde Muhasebe Profesörü olan Charles Horngern’in dediği gibi “bir firma kapasitesi kısıtlı kaynağı azami katma değerle çalıştırabildiği ölçüde kar edebilir”, yani darboğazı yönetmelisiniz! Ancak finansal muhasebeciler sadece maliyet dağıtım anahtarlarıyla ilgilenir ve darboğaz yönetimini tümüyle operasyonlardan beklerler. Operasyon darboğazı belirlemiş ve hatta nasıl yöneteceğini biliyor olsa bile, ölçüm metodu maliyet anahtarıyla dağıtılan birim maliyet olduğu sürece çaresizce gereksiz yere işletmeyi stokla dolduracaktır.

Nasıl daha iyi iş kararları verebiliriz?

Gider Dünyası (cost world) ve maliyet muhasebesini (ABC-cost accounting) gördünüz. Bir sonraki yazımda Gelir Dünyasına (throughput world) uygun Yönetim Muhasebesi (Managerial Accounting) tekniklerinin bu sorulara uygun cevap verebildiklerini göstereceğim. W Edwards Deming: “sistemin parçalarının amacı kendileri için değil, sistem için en iyi olanı yapmaktır”

 

Siz hangi paradigmadasınız; Gider Dünyası mı? Gelir Dünyası mı?

David Hoddes / Ensemble