Tek Derste İktisat / Henry Hazlitt / 1978 / kitap özeti

Mentim Birkan Balcı'nın armağanıdır.

Kitap yazarın da söylediği gibi alınan kararların sadece kısa dönemdeki ve belli bir grubun üzerindeki etkilerine göre alınmasına yapılan bir eleştiri olarak yazılmış. Ekonomi üzerinde alınan politik kararları sayısal veriler kullanmadan mantık çerçevesinde çürüten bir yaklaşım benimsenmiş. Bu yüzden kitap ekonomi konusunda kavram ve analiz bilgisi gerektirmiyor. Özellikle piyasaya yapılan devlet müdahalelerin uzun soluklu etkileri birçok açıdan çok güzel bir biçimde anlatılmış.

Şu an ülkemizin de gündeminde olan marketlerdeki fiyatların denetimi için bir kurul kurulmasının nasıl bir etki oluşturacağını da o zamanın koşullarında değerlendirmiş. Fiyatlar için piyasanın dengeleri dışında bir üst sınır belirlenmesi tüketicileri kısa vadede olumlu etkileyecek gibi gözükse de aslında fiyatların bu tür bir sınıra girmesi üreticinin kar marjını azaltacağı için arzı da azaltacaktır. Çünkü kar edemediğini gören üretici üretimi kısacaktır. Bu arzın düşmesiyle beraber eğer tüketicilerin ürünleri karne yöntemiyle alması sağlanmazsa alım gücü yüksek olan kişiler bu ürünlerden daha fazla alıp yine yardım edildiği düşünülen alım gücü düşük insanların ürüne ulaşması engellenmiş olacaktır. Üretimin de kısılmasıyla uzun vadede bir kıtlık başlaması da ihtimaller dahilinde. Tabi ki bu yöntem savaş gibi olağanüstü koşullarda kısa bir dönemlik işe yarayabilir.

Peki bu politikaların kötü sonuçlara yol açacağı ortadaysa neden hala uygulanması gündeme geliyor? Yazarın bu konudaki cümlelerini aynen aktarıyorum: “Her birimiz üretici, vergi mükellefi ya da tüketiciyiz. Kişinin bir politikayı savunması aslında o an kendisini ne olarak gördüğüne bağlıdır. Bir üretici olarak (yalnızca kendi mallarını düşündüğünden) enflasyon isteyecek; bir tüketici olarak ise (yalnızca kendi cebinden çıkacak parayı düşündüğünden) tavan fiyatı konulmasını talep edecektir. Bir tüketici olarak devlet ödeneğini peşinen kabul edecektir ancak bir vergi mükellefi olaraksa devlet tarafından verilen ödenekler sebebiyle daha fazla vergi ödemek zorunda kaldığında lanet okuyacaktır.” Bizim ülkemizdeki sorun da tam olarak bu. Uzun dönemdeki sonuçları göz ardı edip kısa dönemde sadece belli bir gruptaki insanların faydası düşünülüyor. Halbuki kısa vadedeki üreticinin sorunları, uzun vadede tüm ülke için ortaya çıkacak sorunlar görmezden geliniyor.

Kitap makineleşme karşıtlığından, asgari ücret uygulamasına kadar bakılmayan veya bakılmak istenmeyen açılardan yaklaşarak okura yeni bir bakış açısı kazandırıyor. Uygulanan devlet politikaları hakkında fikir sahibi olmak açısından okura birçok şey katıyor.