Gezegenin sınırları !? / Kate Raworth' tan özet tercümedir

www.futurelearn.com üzerinde çevrimiçi bir kursa daha katıldım, yine beğendim. Bu sefer başlık Organising For Sustainable Development Goals idi.

İlgimi çeken bir kavram oldu: Doughnut. Ekonomist Kate Raworth tarafından oluşturulmuş. İçiçe iki sınırla gezegenin karşılaştığı sıkıntıları görselleştirmiş. PLANETARY BOUNDARIES. Yazıya aşağıdaki referans ve bağlantıdan ulaşabilirsiniz.

Raworth, K. (2017). A Doughnut for the Anthropocene: humanity’s compass in the 21st century. The Lancet Planetary Health, 1(2), e48-e49. https://doi.org/10.1016/S2542-5196(17)30028-1

İçteki koyu yeşil çember sosyal sınırlarımızı temsil ediyor. Burada 11 ana başlık sıralanmış. Kırmızı bölgeler sınırı ne kadar aştığımızı gösteriyor. Sosyal olanlarda asgari seviyeye ulaşamamak sınır aşımı olarak yorumlanıyor.

Dıştaki koyu yeşil çember çevresel sınırlarımızı temsil ediyor. Burada 9 ana başlık sayılmış. Kırmızılar yine sınır aşımlarını gösteriyor.

Böylece kabaca bir doughnut elde ediyoruz. İnsanoğlunun hedefi asgari seviyenin altına düşmeden ve azami seviyeleri aşmadan bu gezegende varlığını sürdürmek olmalı...

İç kısımdaki sosyal başlıklar ve güncele yakın durumu görelim:

• Food Security - Gıda - yetersiz beslenen nüfus - dünyanın %13ü (2006-8)
• Income - Gelir - günlük 1,25 USD/adam altında yaşayan nüfus - dünyanın %21i (2005)
• Water & Sanitation - İçme ve kullanma suyu - içme suyu bulamayan nüfus - %13 (2008), temizlik için kullanacak suyu bulamayan nüfus - %39 (2008)
• Health Care - Temel sağlık hizmeti - temel ilaçlara ulaşamayanlar - %30 (2004)
• Education - Eğitim - ilkokula gidemeyen çocuklar - %10 (2009), 15-24 yaş bandında okur yazarlık yoksunluğu - %11 (2009)
• Energy - Enerji - elektriksiz yaşayanlar - %19 (2009), temiz pişirme olanağından yoksun kalanlar - %39 (2009)
• Gender Equality - Kadın/erkek eşitliği - tarım dışı maaşlı işlerde çalışanlar arasındaki cinsiyet farkı - %34 (2009), ulusal parlementolarda kadın vekil farkı - %77 (2011)
• Social equity - sosyal eşitlik - medyan gelirden düşük kazananların Gini katsayısı 0,35 ten fazla olan kısmı (gelir uçurumu) - %33 (1995-2009)
• Voice - temsil - kararlara katılım, henüz ölçülemiyor
• Jobs - çalışma koşulları - makul şartlarda iş bulamayanlar, henüz ölçülemiyor
• Resilence - Dayanıklılık - yoksullukla mücadele eden yığınlar, henüz ölçülemiyor

Dış kısımdaki çevresel başlıklar ve güncele yakın durumu görelim.
İstenen=proposed boundary, fiili= current status as of 2009, ideal=pre-industrial value:

• Climate Change - İklim değişimi - CO2 konsantrasyonu (ppm) - istenen 350, fiili 387, ideal 280
• rate of biodiversity loss - biyolojik çeşitlilik kayıp hızı - bir milyon cins başına bir yılda soyu tükenen cins sayısı - istenen 10, fiili 100 den fazla, ideal sıfır  
• Nitrogen cycle - Azot çevrimi - insanların kullanımı için atmosferden çekilen azot miktarı (yıllık milyon ton) - istenen 35, fiili 121, ideal sıfır
• Phosphorus cycle - Fosfor çevrimi - okyanuslara akan fosfor miktarı (yıllık milyon ton) - istenen 11, fiili 8,5-9,5 ideal -1
• stratospheric ozone depletion - ozon deliği - ozon konsantrasyonu (dobson) - istenen 276, fiili 283, ideal 290
• Ocean acidification - okyanusların asitlenmesi - deniz yüzeyinde aragonit ortalama doygunluğu - istenen 2,75 fiili 2,90 ideal 3,44
• Global freshwater use - küresel temiz su kullanımı - insanların temiz su kullanımı (yıllık km3) - istenen 4000, fiili 2600, ideal 415
• Change in land use - tarıma ayrılan alan - tarım için dönüştürülen alan (%) - istenen 15, fiili 11,7 ideal düşük
• atmospheric aerosol loading - bölgesel bazda havadaki tanecik yoğunluğu, henüz ölçülemiyor
• chemical pollution - kimyasal kirlenme - plastikten nükleer atıklara her türlü kirlenme, henüz ölçülemiyor

Yazıda gelişmiş - gelişmekte olan ülke farkına vurgu yapılmış, gezegenimiz için henüz çok geç değil, hala umut var!

• Food - beslenemeyen %13 lük nüfusu doyurmaya küresel gıda üretiminin sadece %1 i yeterdi!
• Energy - elektriksiz kalan %19 luk nüfusa elektrik verebilmek için gereken enerjiyi sağlarken CO2 emisyonunu sadece %1 den az artırmış olurduk!
• Income - yoksul %21 i kalkındırmaya küresel gelirin sadece %0,2 si yeterdi!
• Carbon - mevcut emisyonun yarısını en zengin %11 lik grup yapıyor!
• Income - küresel gelirin %57 si sadece %11 lik bir grup insanın elinde!
• Nitrogen - bütçenin %33 ü sadece Avrupa Birliğine et servis etmek için tüketiliyor!

Dünyada gelir çarpıklığı var, teknoloji-finansal-askeri güçler bunu daha da artırıyor.