Kaos Modeli - Vietnam' da motorsikletler ve trafik

Yaklasik iki aydir Vietnam'dayim. Bu ulkeyi ve insanlarini sevdim.
Yasadigimiz dunyanin sadece kuzey-bati medeniyetinden ibaret olmadigini, vicdani standartin semavi dinlerin disinda da alternatifi oldugunu bizzat tecrube ettim.

Once bazi bilgiler verecegim, sonra kaos ile iliskilendirecegim ve en son olarak is hayatina baglayacagim.

Saygon 15 milyonluk nufusuyla buyuk bir sehir, Istanbul ayarinda. Hayatin en onemli ve ayrilmaz parcasi motorsikletler. Parcalarin bir butun olusturdugu sistemi taniyalim.

• Motorsiklette olumcul kazalar 40 km/saat hizdan sonra basliyor.
• Saygon'da trafik 20-40 km/saat hiz bandinda akiyor.
• Motorsikletler 50cc den basliyor, dolayisiyla cok ivmeli veya hizli degiller.
• Ehliyetler ve fiyatlar 150cc den sonrasi icin zorluk iceriyor.
• Toplu tasima sistemi neredeyse yok, sehir merkezi pahali, dolayisiyla sehrin kenarlarinda oturanlarin temel ulasim araci motorsiklet
• Kask zorunlu ama neredeyse sapka kivaminda aksesuar kalitesinde.
• Irili ufakli kazalar var ama dusuk hiz nedeniyle cok rahatsiz edici degil.
• Trafik kurallari var ama uyulmuyor, kirmizida gecilebildigi gibi tamamen ters yonden bile gelen gorulebiliyor.
• Motorsikletler ve otomobiller serit bazinda ayrilmaya gayret edilmis ama kuralsizlik diz boyu.

                                     Tuhaf gelecek ama sehirde tarfigin bir duzeni var: KAOS

Kaos kavraminin temel ilkeleriyle uyumlu. Duzensizlik var, geri bildirim yaygin, devingen - her an yeniden form kazaniyor, elbette anlik beklenti var ama uzun vadeli tahmin edilebilirlik yok. Islemcisi super hizli olmadikca Google Car bu sehirde calisamaz kanaatindeyim.

Karsidan karsiya gecerken veya trafikte seyir halindeyken ana kural ANI HAREKETLERDEN KACININ seklinde ifade edilebilir. Ongorulebilir bir tempoda hareket ettiginiz surece trafik yeni geri bildirime uygun sekilde tekrar duzenleniyor.

Is hayatimizdakiyle benzerligine dikkatinizi cekmek istiyorum. 

Talep tahminleri yapiyoruz ama yeni magazalar aciliyor, sosyal medyada yeni trendler beliriyor, yaz tatili basliyor, devlet vergi oranini degistiriyor, doviz kurlari dalgalaniyor, ...... bir suru degisken kabul edilebilir oldugunu sandigimiz bandin disinda degisiyor. Dolayisiyla optimizasyonlar yetersiz kaliyor. Degisimler dogrusal dunyada degil, kaotik bir dunyada yasandigi icin siklikla kullanilan (kolay kurgulanan, kolay anlasilan, insan beynin zayif noktasi nedeniyle gecerli olduguna bilincaltindan inandigimiz) dogrusal iliskiler tutmuyor.

Dahasi kamci etkisi ve MRP ile hayatimiza giren urun agaci - proses bagimliliklari nedeniyle hareketler sandigimizin otesinde genlige (hacme) ulasiyor.

Bunlara emniyet stoklarini ve verimlilik paradoksunu (tum makina ve iscilarin surekli calismasi gerektigi inanci, birim maliyet sevdasi, geleneksel maliyet muhasebesi yaklasimi) eklediginizde basarisizlik receteesi tamamlaniyor.

Cok calisiyoruz, son teknolojiye yatirim yapiyoruz, yine de olmuyor....