Küçük Güzeldir / E.F.Schumacher / 1973 / kitap özeti

Kendi notlarım italik dizilidir.

Üretim Sorunu: 

• En büyük yanılgı bu sorunun çözüldüğüne inanmaktır.
• İnsan kendisini doğanın çocuğu değil, efendisi sanmaktadır.
• En büyük sermaye doğanın sağladığıdır ama mevcut ekonomi bilimi bunu dikkate almaz.
• Gelir ve sermaye aynı şey değildir. Örneğin fosil yakıtlar sermayedir, bitince yenisi bulunamaz.
• Sorun gelirin azalması değil, sermayenin tükenmesidir.
• İnsanın maddesi GSYİH ile ölçülemez.
• Ekonomik yaşamda süreklilik güvencesi olmadan barış sağlanamaz.

Barış ve Süreklilik

• Kuzey yarıküredeki bugün gelişmiş olan ülkeler dünyanın sermayesini tüketmişlerdir.
• Ekonomi, fizik, kimya, teknoloji için sınırsız olan iktisadi büyüme, çevresel bilimler açısından sınırlıdır.
• Bir şeyin ekonomik olabilmesi için mantığa aykırı olmadan sürdürülebilmesi gerekir.
• İhtiyacımız olan yöntem ve araçlar; herkesin ulaşabileceği kadar ucuz, küçük ölçekte uygulanabilir, insanın yaratıcılık gereksinimiyle bağdaşır nitelikte olmalıdır. 
• "Küçük" ölçüsü yeni işyeri yaratmanın maliyetinin kalifiye işçinin bir yıllık geliri kadar olandır. 

Ekonomi Biliminin Rolü

• "Ekonomik değil?" ne anlama gelir????
• Çevrenin canını okuyan bir faaliyet "ekonomik" olabilirken, özen gösteren bir faaliyet yeterince karlı olmadığı için "ekonomik değil" denilir.
• Kapitalizmde pazar (piyasa) vardır ve alıcı ile satıcı sadece kendilerinden sorumludur, dünya umurlarında değildir.
• Para aşırı şekilde yüceltilmiştir.

Budist Ekonomi Bilimi

• Çalışmanın üç yansıması vardır: insan yetilerini kullanır/geliştirir, sosyalleşir, ihtiyacı olan mal ve hizmetleri üretir.
• Budist görüşte isteyen herkes evinin dışında bir işte çalışabilmelidir. Tüketimi azaltmak gerekir. Maddecilikten uzaktır. İzole olmaktan gocunmaz. Yerelleşmeye isteklidir. İsraf zorbalıktır.

Bir Ölçek Sorunu

• Doğru bildiğimiz yanlışlar:
• Parçaların bütüne doğru birleşeceği söylenmişti, oysa ki büyükler parçalara ayrılıyor
• Bir ülkenin varlıklı olması için büyümesi gerekirdi ama Avusturya-İsviçre gibi ülkeler Almanya'ya katılmadıkları halde ekonomik başarı kazanabildiler
• Ülkeler gibi şirketlerin de büyüyerek ölçek ekonomisine ulaşması gerekirdi, ancak küçükler de para kazanabiliyor.
• Ölçek belirlerken özgürlük ve düzene dikkat edilir, her faaliyet için farklı bir ölçek doğru olabilir.
• Aynı toplumda yoksullar ve zenginler varken; yoksullar ayrılmak ister ama zenginler istemez, çünkü sömürünün devamı için yoksulların başka bir ülkede değil, kendi ülkelerinde olması daha pratiktir.
• Kalkınma kentleri önceler, ancak nüfusun henüz büyük kesimi kırsaldadır, dolayısıyla kalkınmanın maliyetine katılır ama faydasını pek göremezler.
• Büyük ölçekli az sayıda şirket yerine küçük ölçekli çok sayıda şirket olması daha iyidir (Aslında Türkiye'de bugün itibariyle kayıtlı şirketlerin %98 i KOBİ ölçeklidir!???)
• Kitle üretimi yerine kitle için üretim!

En Büyük Kaynak: Eğitim

• Aynı alanda farklı uygarlıklar yükselmiştir, yani maddi eksiklik söz konusu değildir, sebebi insanlardır.
• Bugün insanlığın ölümcül tehlikesi nasıl yapacağını bilmemek değil, ne yapacağını bilmemektir.
• Bilgi Ağacı, Hayat Ağacı değildir. (Avatar filmini hatırlatıyor, tekrar izledim, etkilendim)
• Eğitim, uzun vadede farkı görülen bir yatırımdır.

Toprağın Gereğince Kullanılması

• Uygar insan uzun süre yaşadığı toprakların çoğunu çoraklaştırmıştır.
• Ekolojik sorun yeni bir konu değildir ancak artık nüfus çoğalmıştır, göçecek "el değmemiş" yer kalmamıştır ve değişim hızı giderek artmaktadır.
• Ekonomistlere göre tüm faaliyetler ya üretim ya da tüketimdir. Üretimse ekonomik hesaplamaya konudur, tüketimse değildir. Ancak her birimiz gündüz üreticiyken işten çıkıp markete gittiğimizde tüketici olmuyor muyuz?
• Kentli insan sanayinin ilkelerini tarıma uygulamakta ısrar ediyor: AET (bugün AB) Başkan Yardımcısı Dr.Sicco L.Mansholt planına göre tarımla uğraşanlara yardım edilmeli ve genç-yaşlı insansız tarımın önü açılmalıdır! 
• Sanayide ölü maddelerle üretim yapılır, ölü maddelerden ürün çıkarılır. Oysaki tarımda üretim ortamı ve ürün canlıdır!
• İnsan yaşamı sanayi olmadan sürebilir, tarım olmadan süremez!
•  İnsanın toprağı yönetiminin üç amacı olmalıdır: sağlık, güzellik, süreklilik. İnsan ve doğa uyumu, tertemiz gıda üretimi, temiz çevre.... bunlar bugün AB Yeşil Mutabakat konu başlıklarıdır!
• Kırsal hayat çöktüğü için kırdan kente, kentsel hayat çöktüğü için kent merkezinden banliyölere göç devam etmektedir.

Sanayi İçin Kaynaklar

• ABD dünya nüfusunun %6 sıdır ama kaynakların %40 ını kullanır.
• Eğer tüm dünyada herkesin "Amerikan hayat tarzına ulaşması" isteniyorsa bunun için kaynak nereden bulunacaktır??
• MIT içinde hazırlanan Büyümenin Sınırları raporunda kaynakların tükendiği gösterilmiştir.

Nükleer Enerji: Selamet mi, Lanet mi?

• Oluşan ve biriken artıkların risklerine rağmen iyi olduğu iddia edilemez.
• Ekonomik işler adeta insanların hiç önemi yokmuşçasına sürdürülüyor.

İnsan Yüzlü Teknoloji

• Doğal büyüme, nerede duracağını bilir! 
• Tüm doğal olaylarda hız, ve şiddet olarak bir ölçü vardır.
• Teknoloji sınır tanımaz.
• Kısıtlı kaynaklarla sınırsız büyüme iddiası ne kadar başarılı olursa kıyametimiz o kadar erkene gelecektir.
• Thomas Aquinas insanı "bir beyin ve iki ele sahip" olarak tanımlıyor. Bugün bu sıradan zevki alabilmek için zengin olmamız gerekiyor!
• Çağdaş sanayi toplumunda kişinin saygınlığı fiili üretime uzaklığıyla artıyor
• Dünyanın sorunlu çocukları yoksullar değil, varlıklı ülkelerdir.
• İnsan yüzlü, erişilebilir, küçük ölçekte kullanılabilen, son teknolojiden geri ama ilkel üretim yöntemlerinden iyi olan bir teknoloji gerekiyor. Buna orta teknoloji deniliyor.
• Kitlesel değil, kitlelerin üretimi böylece sağlanacaktır.
• Luka İncili 15:11-32 arasında Müsrif Oğulun Meseli anlatılıyor. Sürdürülebilirlik!
• Intermediate Technology Development Group kar amacı olmayan bir sivil toplum kuruluşu.
• Practical Action yazarın öncüsü olduğu sivil toplum kuruluşu.
• Soil Association toprak merkezli sivil toplum kuruluşu.
• Değerli her şeyin bir bedeli vardır.

Kalkınma

• Önemli iki küresel sorun: Kitlesel işsizlik, kitlesel köyden kente göç
• İkili ekonomi aynı toplumda görülür, hayat tarzları belirgin farklıdır, birinin en düşüğü dahi diğerinin en yükseğinden daha fazla gelire sahiptir. Gelir adaletsizliği.
• Kalkınma bir anda yaratılan bir şey değildir, evrimseldir. Sıçrama yapılamaz.
• Son 20 yıldır "varlıklılar için iyi olanın yoksullar için de iyi olduğu" söyleniyor. Yanlıştır!
• Aşırı yoksulluğun birincil nedeni maddesel değildir, eğitim-örgütlenme-disiplin aksamalarıdır.
• Kalkınma malla değil, insan + eğitim + örgütlenme + disiplinle başlar.
• Kalkınma, iktisatçıların konusu olamaz. Tüm halkı kapsayacak şekilde hazırlanmalıdır.

Orta Ölçekli Bir Teknolojinin Geliştirilmesini Gerektiren Toplumsal ve Ekonomik Sorunlar

• Gelir adaletsizliği büyüyor.
• Yoksulların çalışma fırsatları kısıtlıdır, toprakları yoktur, kente göçerler ama iş bulmak zordur.
• Sermaye yoksunluğu üretkenliği düşürebilir ama işsizlik sebebi olamaz.
• İşgücü kıt-sermayesi bol (kuzey yarıküredeki gelişmiş ülkeler) toplumlarda oluşan modern sanayinin işgücü bol-sermaye kıt (güney yarıküredeki gelişmekte olan ülkeler) toplumlara uyması olanaksızdır.
• Yapılması gereken (yapılabilirlik, sürdürülebilirlik için):
• Göç edilen kentlerde değil, kırsalda iş olanağı sağlanmalıdır
• İşler küçük ölçekli olmalı, sermaye-dış alım ihtiyacı en azda tutulmalıdır
• Üretim yöntemleri azami sadelikte olmalı, sadece mavi yaka değil beyaz yakada da kolaylık sağlamalıdır (küme formatındaki düzenlemelere, 5-2-50 örneğindeki gibi gönüllü veya zorunlu askerlik hizmeti şeklinde beyaz yaka takviyesi olabilirdi)
• Üretim yerel malzemeden ve yerel kullanım için olmalıdır
• Ekonomik yapı tek başına yetmez, kültürel yapıyla desteklenmelidir.
• Sanayi (sektör) seçimi başka, sanayi seçiminden sonra yapılacak teknoloji seçimi başka bir iştir.
• Sanayinin yerele uygunluğu ölçeğine değil, seçilen teknolojiye bağlıdır.
• Orta ölçekli teknoloji; sadece emek yoğun veya sadece küçük ölçek değildir.
• Orta ölçekli teknoloji sadedir, herkes anlayabilir, bakımı-onarımı kolaydır. Hammadde ve pazar dalgalanmalarına daha dayanıklıdır. Personel eğitimi kolay ve hızlıdır.
• Resmi makamlar ilgi göstermediği için, gönüllüler birbirlerinden habersiz-bağlantısız oldukları için orta ölçekli teknoloji hareketi çok yavaş gelişiyor. 
  

İki Milyon Köy

• Mallarla uğraşmak insanlarla uğraşmaktan daha kolaydır.
• GSYİH takibi örtülü sömürgeciliktir.
• Yoksullara önerilen yöntemler (zengin için iyi olan yoksul için de iyidir varsayımı) işe yaramaz, yoksulları borçlanma nedeniyle zenginlere bağımlı hale getirir, günün birinde yoksulların borç ödemesini kesme riski vardır.
• Yoksul ülkeler kendilerine yeterli olmaya ve kendi güçleriyle gelişmelerine engel olan üretim yöntemlerine-standartlarına zorlanmaktadır (kuzey yarıküredeki gelişmiş ülkeler bugünkü hallerine sömürgecilik-çocuk işçilik-kölelik-çevre tahribatıyla geldiler!).
• Para tek başına sorunu çözmeye yeterli değildir. Politika yanlışsa para düzeltemez; politika doğruysa para hızlandırır.
• Büyük kentlerde büyük işler yapmasını biliyoruz ama kırsalda küçük işler yapmasını bilmiyoruz.
• Bilenler azdır, dağınıktır, örgütsüzdür. Bilgi bağışlamak, para bağışlamaktan daha iyidir.
• Maddi bağış insanları bağımlı kılarken, bilgi bağışı özgürleştirir.
• Yoksullar kibir/egoya karşıdır, değişime değil. Değişim günlük yaşantılarıyla organik bağlı olarak geldiğinde kucaklayacaklardır.
• Politika ve uygulama iç içedir.

Hindistan'da İşsizlik Sorunu

• Eğitim bir ayrıcalık değil, topluma karşılıksız ödenmesi gereken borç olmalıydı!
• Yapamıyoruz çünkü çoğumuz almaya istekliyiz ancak vermeye hazır değiliz.
• Eğitimli insanların topluma faydası yoksa eğitim boşuna bir yüktür.
• Yoksullara, zenginlerin tarzı dayatıldığında tama bağımsızlık-tam istihdam erişilebilir değildir.
• Teknoloji seçiminin aşamaları:
• bu konuyu tartışanlar küçümsenir,
• konuşulur ama eyleme geçilmez (bu aşamadayız, 1973 yılında!)
• seferberlik başlar, 
• pratik uygulamalar görülür (aslında ideoloji uygunsa doğrudan bu aşamaya geçilebilir)
• Ülkeler dış borçları nedeniyle sürekli ihracata özendiriliyor ancak aslında buna mecbur değiller. İnsanlığın tümünü düşünün, Mars'a ihracat yaparak mı kalkındık?

Geleceği Önceden Söyleyecek Bir Makine mi?

• Tahmin fikri "geleceğin şimdiden gelmiş olduğuna" inanmanın sonucudur, dolayısıyla herhangi bir yöntemle bu bilinen gelecek (kader?) öngörülebilir olmalıdır.
• Tahmin çabasına girmeden önce "tahmin edilebilirliğin" incelenmesi gerekir. Örneğin ısınan suyun 100 dereceye ulaştığında buharlaşacağını söylemek bir tahmin midir?
• Tam tahmin edilebilirlik: bilgi-tekniğin olanaklarıyla, insansız bir ortamda
• Göreli tahmin edilebilirlik: rutin şeyler yapan çok sayıda insanın toplu davranışı
• Görece tam tahmin edilebilirlik: özgürlük etkeni olmayan (tren tarifesi) durumlarda
• Tahmin edilemezlik: bireylerin kişisel kararları
• Önemli olan tahmin ile olabilirlik arasındaki farkı görerek değerlendirebilme yargısıdır.
• Hayat yaşamaya değer ilginçliktedir, çünkü henüz neyse ki tahmin edilebilir halde değildir!
• Planlamacının denetimi dışındaki konular için planlama sözünü kullanmak saçmadır. Dünya belirli neden-sonuç ilişkileriyle işleyen determinist bir sistem değildir.
• "Dur, bak, dinle" (çevik, uyum gösterebilen) yaklaşımı, "tahminlere bak, bul" (tahmine iman) yaklaşımından daha iyidir.

Büyük Ölçekli Örgütün Kuramına Doğru

• 5 ilkeyle tarif edilir:
• Alt-İşlevler İlkesi: Aşağıdakilerin yapabilecekleri işleri yukardakilere yaptırmak israftır.
• Savunma İlkesi: Yukarıdakiler, aşağıdakilerin sorumluluğunu (iyi veya kötü) üstlenir. 
• Tanımlama İlkesi: Her alt birimin finansal hesap verebilirliği, yetki-görevi olmalıdır.
• İsteklendirme İlkesi: Yukarıdakiler vizyon-misyon-motivasyonu aşağıdakilere aktarmalıdır.
• Aksiyom İlkesi: Yukarıdakilerin dediği olur!

Sosyalizm

• Sosyalistlerin aşağıdaki gerekçelerle kamu sektörünü iyileştirmek istemesi gerekir:
• daha demokratik ve saygın sanayi sistemi kurulması
• makinelerin insanca kullanımı için
• insan çaba ve yetilerinin kullanılabilmesi için

Mülkiyet

• Küçük ölçekli girişimde özel mülkiyet doğal, bereketli ve adaletlidir.
• Orta ölçekli girişimde özel mülkiyet işlev açısından gereksizdir, verimsizdir, adaletsizdir. Olanakların çalışanlara dağıtılması gereklidir.
• Büyük ölçekli girişimde özel mülkiyet parazitlikten ibarettir.
• Kamulaştırma sermayenin tabana yayılmasını kolaylaştırabilir:
• Politik olmamalıdır
• Kamulaşan işletmeler kar amaçlı çalışmalı ancak fazla karlar fiyat indirimiyle paylaşılmalıdır.
• Kamulaştırılmış işletmeler kamu çıkarına her bakımdan hizmet etmek zorunda olmalıdır.
• Kamulaşan işletmelerin şeffaf göstergeleri olmalıdır.
• Aşırı merkeziyetçilikten kaçınılmalıdır.

Yeni Mülkiyet Düzenleri

• Kişiler refah ve kamu sefalet içindedir.
• Vergi düzenlemeleri nedeniyle servet kişilerde değil, şirketlerde toplanma eğilimindedir.
• Ernest Bader, The Scott Bader Commonwealth şirketini 1920 de kurdu, 30 yılda sıfırdan 161 kişi çalıştıran yılda 625.000 GBP ciro ve 72.000 GBP kar eden bir şirkete dönüştürdü. 1951 de çalışma yaşamını insanın gereksinimlerine uydurmayı amaçlayan bir felsefe için devrimci değişiklikler yapmaya karar verdi.
• 
  
  
  
  

 

• En iyi örnek olduğu iddia edilmiyor ancak yerleşik ekonomik prensiplerle çelişmediği vurgulanıyor. Şirket başarıyla çalışmaya devam ediyor. https://www.scottbader.com/ 
• Hepitalizm kitabı 2020 yılında yayınlanmış, listelenen fikirlerin bir kısmının 1973 tarihli Küçük Güzeldir kitabında yer aldığını fark ettim. Bu kitabın Hepitalizm kitabının geniş kaynakçasında yer almasını beklerdim.