Belirsizlik ve değişkenlik her zaman verimin düşmanıydı. Dolayısıyla hep bunlarla savaşıldı. Deming İPK ile değişkenliği normalleştirdi, 6Sigma değişkenliğin tamamen bitirilebileceğini umdu. Sağlanan kesinlik sayesinde satış tahmini yapabilecek ve böylece ERP kullanabilecektik.
Gerçekten belli bir konuda gelecek tahmini yapılabilir mi? Örneğin 1920 li yıllarda bir iş kurarken ekonominin genel yapısı gerçekten öngörülebilir miydi? Daha yeni bir dünya savaşından çıkmışken, daha büyük bir yenisi akla gelir miydi? Bildiğimiz 20.yüzyıl, olası tarih akışlarından sadece birisidir. Bu dönemin 4 etkili figürünü hatırlayalım: Churchill, Roosevelt, Hitler ve Mussolini’ nin aynı tarihlerde iktidarda olmalarını düşünün. Diğer tüm faktörleri bir tarafa atıp sadece doğum anındaki cinsiyete bakalım. Dördünün de erkek olması ihtimali 0,50 X 0,50 X 0,50 X 0,50 = 0,0625 = %6 dır. Birisi bile bayan olsaydı tarihin akışı tamamen değişebilirdi! Başarı potansiyeli %6 olan bir projeyi uygulamak ister miydiniz?
Şimdi daha işle ilgili bir konuya geçelim. Önümüzdeki bir yıllık dönemde, her ay, her bayideki, her ürün için satış tahmini yapacağız. Bunun için geçmiş dönemdeki satış verilerini kullanacağız. Ancak çeşitli çekincelerimiz var..
Belki bir dönemde bayide ürün kalmadığı için satışlar düşük çıkmıştır, bu durumda tahmin de düşük olacaktır. Belki bir dönem bayinin civarında başka bir dükkanda daha benzer ürün satılmış ama bu dükkan bir sebeple kapanmıştır. Belki televizyonda bir dönem “sağlıklı beslenmeyle” ilgili bir program çıkmış ve satışlar azalmıştır. Belki bir dönem gençlerin sevdiği yıldızlardan birisi elinde sizin ürününüz varken fotoğraflanmıştır. Belki havalar o dönemde her zamankinden soğuk veya sıcak olmuştur. Belki rakipleriniz benzer bir ürün çıkarmıştır, geçici bir promosyon yapmıştır ya da siz bir dönem promosyon yapmışsınızdır. Belkiler çoğaltılabilir.
Tahminlerde hata çıkması normaldir. Vade uzadıkça, detay arttıkça, geçmiş veri bulanıklaştıkça, gelecek belirsizleştikçe hata riski artar. Tuhaf olan “tahmine mutlaka ihtiyacımız olduğuna ve dahası tahmin edilebileceğine olan inancımızdır”.
“Ama sık sık tahmin revizesi yapıyoruz” diyebilirsiniz. Bu Deming’ in kontrol altındaki sürece yersiz yere müdahale etmeyin dediği noktadır.
“Big Data yorumluyoruz” diyebilirsiniz. Daniel Kahneman’ ın Thinking, Fast & Slow eserinde atıfta bulunulan çalışmalar, ağırlıklandırılmış çoklu parametrelerin tahmin kalitesine katkısının neredeyse olmadığını gösteriyor.
Gece araba sürüyorken far menzilinizden ötesini göremiyorsunuz ama yine de çok şükür eve kadar gidebiliyorsunuz. Tahminle çalışmak, dikiz aynasına bakarak araba sürmeye benzer. Yol düz, hava açık, trafik boş, hızınız düşükse idare edebilirsiniz.
Tahmin gereksizdir demiyorum. Tahmine göre satın almak, üretmek ve dağıtmak tehlikelidir diyorum. Alternatifi çevik ve uyanık olmaktır. Evrim, bunu başaranları ödüllendirmiştir.
SCAI.TECH
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder