Geciktiğin İçin Teşekkür Ederim / Thomas L. Friedman / 2017 / kitap özeti

3 iklim değişikliği bir arada yaşanıyor: Teknoloji, Küreselleşme, İklim. Her şey hızlanıyor ama bu doğal değil. 

Bir problemi düşünmenin 3 yöntemi var: Çerçevenin içinde, çerçevenin dışında, çerçeve yokken! 

İçinde bulunduğumuz dönemde hem değişim hızı yüksek hem de değişimin ivmesi (hızlanma hızı giderek artıyor). 

Değişim oranı, buna uyum sağlama kabiliyetini aştığında her yerde birden yaşanan sıkıntıya bozunma (dislocation), birilerinin çok zekice bir şeyler yapmasından sonra lokal olarak yaşanan sıkıntıya karmaşa (disruption) deniyor. 

Artık ihtiyacımız olan durağan (ayakta dururken, duruyorum ve dengedeyim) değil, dinamik (bisiklet sürüyorum, durmuyorum ve dengedeyim, durunca dengemi kaybediyorum) dengedir.

Bu durum kişisel ve toplumsal eğitim - yönetim - ekonomi sistemlerimizi yeniden düşünmeye zorluyor. Çocuklarımıza dinamik dengeyi öğretmeliyiz.

Teknoloji - Moore Kanunu: mikroçiplerin gücü her 2 yılda bir iki katına çıkarken boyutları ve fiyatları düşecektir. 2007 yılında bir çok teknoloji atılımı aynı anda gerçekleşti ve büyük bir sıçrama oldu. GitHub ve open-source ile yazılım dünyası çok değişti. Buna robotlar, nano-teknoloji, sentetik biyoloji, sensörler eklendiğinde resim cloud (bulut) ve wi-fi internet erişimiyle tamamlandı. Makinelerin gücü ve akışın gücü sayesinde bir tek kişinin yapabilecekleri (veya bozabilecekleri) büyük ölçüde gelişmiştir. Bu aynı zamanda bir kadar çok için de güçlenme yarattı, sosyal medya/topluma ifade fırsatı verdi.

Bağlantının hızlı, bedava, kolay, herkes için erişilebilir ve bol olduğu VE karmaşıklıkla baş etmenin hızlı, bedava, kolay ve herkes için görünmez olduğu bir dünyaya adım attık.

Silikon Vadisinde analoglar dijitalleşiyor, dijitaller depolanıyor, depolananlar analiz ediliyor, analiz edilenler "öğreniliyor" ve eski sistemleri geliştirmeye ya da yenilerini oluşturmaya (inovasyon) dönüşüyor.

20.yy tamamen yaptıklarımızı size sevdirmekle ilgiliydi, 21.yy ise tamamen sevdikleriniz yapmakla ilgili olacak!

Açıkçası, eğer bir şey olmuyorsa, sadece siz onu yapmadığınız için olmuyordur.

Küreselleşme - Teknolojideki sıçrama dünyayı birbirine (interconnected) ve aşırı (hyperconnected) bağlı hale getirdi. Yani hem bağlantılı hem de bağımlı.

Tarihte uzun süre servet ve büyümenin kaynağı sermaye-birikim olarak görüldü. Artık karşılaştırmalı üstünlüğün en önemli kaynağı ülkenizden geçen akış zenginliği-çeşitliliği ve toplumun bundan ne ölçüde yararlanabildiğidir. Bu akış "etkileşimlidir", sadece alamazsınız, sizin de üzerine eklemeniz, katılmanız gerekir. İnovasyon ve girişimlerin topluma temel becerileri kazandıracak şekilde hareketlenmesi gerekiyor, Meksika'da örnekleri var. Büyük firmaların büyük üreticiler yerine daha çok küçük üreticilerle çalışması halinde küreselleşme hızlanacaktır.

Tarihsel olarak anlamlı sosyal değişimleri destekleyen birincil faktör yeni ve bilinmedik becerilere sahip yabancılarla ilişkiye geçmektir. Yabancılaşmadan, hor görmeden/görülmeden, göçmenlik dahil tüm seçenekler değerlendirilmelidir.

Hala yüksek vasıflı yüksek ücretli işler var, hala orta vasıflı orta ücretli işler var. Artık orta vasıflı yüksek ücretli işler kalmadı. Vasat bitti! Artık sadece işe gelmek yetmiyor, başarılı olmak için bir plan gerekiyor. İşler kaybolmuyor ama iyi işler için gereken beceriler artıyor. Gereken 3 somut beceri (okuma-yazma-aritmetik) ve 4 soyut beceridir (yaratıcılık-işbirliği-iletişim-kodlama), (STEM = Science, Technology, Engineering, Math). Eğitim sistemi bunu verebilmelidir. Eğer bir işi yapabiliyorsanız o işe alınmalısınız, diploma vb sorun olmamalı!

Adam Smith'ten beri ekonominin 3 ana faktörü var: Sermaye - Emek - Toprak. Artık son turdayız, toprak = sürdürülebilirlik oldu ve Emek = sosyal kabiliyetler seti oldu. Bazı toplumsal sözleşmelerin güncellenmesi gerekecektir:

• İşveren-Çalışan: Gösterişe yarayan diplomaları değil kişinin becerisini işe alın. Hayat boyu öğrenme fırsatı sağlayın. Çalışanların bu fırsattan yararlanması öz-sorumluluktur. Makinelerin sosyal becerisi yoktur, kazanmak için bizim buna ihtiyacımız vardır.
• Öğretmen-Öğrenci: Şirketlerin acelesi var, ihtiyaçlar kapıda, müfredatların değişen zamana hızlıca uydurulması gerekiyor. Çevrimiçi kaynaklar çoğalıyor, diploma şartı yerine beceri geçerken diploma ihtiyacı da azalıyor. Uygun fiyatlı, mobil erişimli, zamana uygun, işe girmeye yarayacak beceri seti kazandırılmalıdır.
• Devlet-Vatandaş: Şirketlerin hayat boyu eğitim çabasını destekler, erişimi güçlendirir.

ABD senelerce gücü yöneten dış politika izlemişti, artık zayıflıkları yönetmeye çabalıyor. Geçen 25 yıl ucuz üretimdi, gelecek 25 yıl akıllı üretim olacak.

İklim - Nüfus artışı, biyolojik çeşitliliğin azalması, kirlenme, ... Siyah Fil: nadir görülen olaylara atfen "siyah kuğu" tabiriyle, görmezden gelinen ana soruna ithafen "odadaki fil" tabirlerinin birleşmesidir.

İklim dilinde uzmanlaşmamız gereken 4 ifade vardır:

• "Sadece birkaç yıl önce,..... ancak sonra bir şey değişti...."
• "Vay, bunu daha önce hiç görmemiştim...."
• "Eskiden genellikle öyle oluyordu, ancak artık bilemiyorum...."
• "Böyle bir şeyi .....'den beri görmedik

Gezegenin sınırları aşılmış durumda, bir yılda yenilenebilen kaynaklarının tamamını tüketildiği gün 29 Temmuza kadar geriye geldi, bize artık bir buçuk dünya gerekiyor! Tükeniyoruz. Bu çağa verilen isim Anthropocene (Anthropo=insan, cene=yeni). 

Nüfus kuzey batı yarıkürede azalırken Ortadoğu, Asya ve Afrika' da artıyor. Önümüzdeki 35 sene içinde yaklaşık kırk ülkenin nüfusu ikiye katlanacak.. Hızlı nüfus artışı doğal kaynakların tükenişini hızlandırıyor, kirlenmeyi artıyor. 

İklim zorlaştıkça, çölleşme arttıkça nüfusun hızlı çoğaldığı Afrika ülkelerinden daha çok, daha radikal, daha çaresiz gençler Avrupa'ya doğru düzensiz göç edeceklerdir. Ulus devletler aynı anda değişen 3 iklime dayanıklı değildir, ulus devletler dağılırken kaos ve peşinden düzensiz göç gelecektir. Yaşanan özgürlük eşitsizliğidir. Hiçbir süper güç hiçbir yeri işgal etmek istemiyor. Bir ülkenin emek ve doğal kaynaklarını veya internet üzerinden beyin güçlerini ithal etmek, işgal etmekten daha ekonomik, etkili ve kolaydır. Düzensiz göçü önlemek için çölleşmeyi durdurmak, küçük çiftlikleri canlandırmak, wifi yaygınlaştırmak en iyi çözümdür.

Sosyal medyanın karşılaştığı güçlükler:

• Söylentilerle nasıl başa çıkacağımızı bilmiyoruz
• Kendi yankı odalarımızı yaratıyoruz
• Çevrimiçi tartışmalar hızla öfkeli gruplara dönüşebiliyor
• Görüşümüzü değiştirmek giderek zorlaşıyor
• Konuşmak yerine yayınlamak, derinlik yerine sığ yorum özendiriliyor

Tabiat Ana evrimcidir, hayat boyu öğrenmeye inanır, girişimciliği destekler, mücadele değil dayanışmaya güvenir, başarısızlıktan korkmaz, sabırlıdır. Bugünkü kültür ve siyasi hayatımıza hemen uygulanabilecek beş nokta:

• üstün ekonomik-askeri güce sahip yabancılarla karşılaştığında aşağılanmış hissetmeden uyum gösterme kabiliyeti
• çeşitliliği kucaklama kabiliyeti (Değişik milletleri içeren bir toplum realitedir (örnek: Suriye, Irak) ancak çoğulcu bir toplum olabilmek başarıdır (örnek: ABD), bu sizi dayanıklı ve seçenekli yapar, hızlandırır)
• geleceği ve kendi sorunlarını kabullenme kabiliyeti
• Federal ve yerel arasında dengeyi bulabilme kabiliyeti
• bu hızlanma çağında siyasete ve problem çözmeye, girişimci, hibrit, heterodoks ve dogmatik olmayan bir zihniyetle yaklaşabilme kabiliyeti

Siyasi Partiler için sürdürülebilir program önerileri:

• Gelir seviyesine duyarlı vergiyle finanse edilen sağlık sistemi
• Düşük gelirlilerin çalışmasını özendiren vergi istisnaları
• Küreselleşme nedeniyle işini kaybedenlere ek nitelik kazandırılması, maddi destek verilmesi
• Amaca uygun eğitim programları için maliyet avantajları, burslar, destek verilmesi
• Eğitimde asgari ve zamana uygun kalite standardı, 4 yerine 3 yılda derece kazanma fırsatı
• Girişimciliğin kolaylaştırılması
• Toplumsal mozaik ve iş gücü ihtiyacına uygun seçici göçmenlik kolaylığı
• Herkese ucuz, kolay internet erişiminin sağlanması
• Kurumlar vergisini düşürerek yatırımları canlandırmak , çalışanlardan gelir vergisi ve/veya karbon vergisi gibi alternatiflerle gelir kaybını telafiye çalışmak
• Nişasta bazlı şeker, bildiğiniz şeker için tütün gibi uyarıcı işaretlerle halk sağlığını korumak
• Dış yardımları nüfus planlama-çevre duyarlılığı gibi şartlara bağlamak
• Hayata bakışımıza ETİK STANDART sağlamak