2019
tarihli Earth Logic
Fashion Action Research Plan araştırmasını özetlemeye gayret edeceğim.
Planın başlangıç noktası çok
net: Sanayi, iş, ekonomik büyümenin yerine gezegenin ve üzerindeki
canlıların sağlık-bekasını korumayı öncelemek!
Bunun için yeni kavrayış ve
pratiklerin geliştirilmesi, gereken bilgi ve eylemin belirlenmesi gerekiyor.
Böylece Einstein’in ifade ettiği gibi “problemleri oluşturan düşünce düzeyini
(paradigmayı)” geride bırakarak çözümlere ulaşacağımız paradigmaya geçilmek
isteniyor.
Değerlendirme çerçevesinde 8
değere yer veriliyor:
· Çok merkezlilik (multiple centers): Tek kaynak/otorite
yerine çoğulculuktur. İnsan dışındaki canlılar, doğa, paydaşlar, Batı
kültürünün dışındaki kültürler, finans, teknoloji gibi geniş bir yelpazededir.
· Bağımlılık (interdependency): İnsan (homo sapiens)
dünyadaki türlerden biridir. Doğadaki türler birbirlerine rağmen değil,
birlikte yaşarlar. Çoğulcu bakış açısı bir noktada bir zamanda yapılanların
sonuçlarını başka bir noktada başka bir zamanda görebileceğimizi hatırlatır.
· Öğrenme çeşitliliği (diverse ways of learning): Çoğulcu ve
etkileşimli/bağımlı kaynaklar çeşitliliği getirir ve bu da ortamdaki
değişimlere dirençli (resilient) olmayı sağlar.
· Birlikte yaratma (co-creation): İşbirliği, dinleme,
diyalog ve bağlantılarla çoğulcu-etkileşimli-çeşitlik içeren yapılarda imeceyle
birlikte yaratma mümkün hale gelir.
· Katılımcı araştırma (action research): Artık önce araştırıp,
inceleyip, tartışıp ve daha sonra eyleme geçecek kadar çok zamanımız kalmadı.
Araştıralım ama gecikmeden harekete geçelim ve gerektikçe eylemlerimizi
“düzeltelim” bakış açısı öneriliyor.
· Gerçekleştirilebilir vizyon (grounded imagination): Fantezi, spekülasyon
veya ideal şartlara özenmek değildir. Dünyayı tüketilebilir bir kaynak olarak
değil, birlikte yaşanacak zemin olarak görmeyi gerektirir. Böyle bir vizyonu
gerçekleştirecek yönlendirmedir.
· Dünyaya ilgi göstermek (care of world): Hazır giyim / moda
endüstrisi dünyanın kaynaklarını kullanır, kirletir, insanları çalıştırır ve
etkiler. Dolayısıyla bu endüstriyi dünyadan ayrık değerlendiremeyiz.
· Kendimize ilgi göstermek (care of self): Değişim masum
değildir, herkesi eşit etkilemeyebilir. Dolayısıyla kaybetme riski ve buna
bağlı endişelerin giderilmesi gerekir. Kişisel direncimiz (resilience)
motivasyonumuzu belirleyecektir.
Bu
zorlu yolculuğun bazı yansımaları olacaktır. Bunlar da 8 başlıkta toplanıyor:
·
Gerçeğe ulaşana kadar araştırmaya devam et: Bildiğimiz kadarıyla
başlayacağız, yeni detaylar ortaya çıktığında açık fikirli olacak ve gereken
değişikliği yaparak azimle devam edeceğiz.
·
Büyük resmi görmeye gayret et: Tek başımıza her şeyi
bilemeyiz, tüm sorunları çözemeyiz. Problemin doğru tanımı yapabilmek, çözüm
yaklaşımını belirlemek ve olası sonuçları doğru anlayabilmek için paydaşlarla
birlikte hareket edeceğiz.
·
Mükemmel olmak gerekmez: Zamanımız kalmadı, harekete geçmek için
“yeterince iyi olmak” yeterlidir, mükemmele ulaşmak için oyalanmayacağız.
· Adım adım ilerlemek yetmez: Büyük resim
çoğulcu-etkileşimlidir, bütüncül bakışa ihtiyacımız vardır, paralele
aktiviteler mümkündür, birbirimizden etkileniyoruz ve dolayısıyla gerektiğinde
eylemlerimizi düzelteceğiz.
· Kahramanlara değil, uyumlu ekiplere ihtiyacımız var: Büyük resme uygun ve
birlikte çalışabilen uyumlu takım oyuncuları olacağız.
· Standart çözümler yetmez: Sorunlar ve olası çözümler ait
oldukları bağlama göre anlam kazanıyor. Dolayısıyla işe yarayan bir çözüm,
başka bir yer / zaman / bağlamda aynı sonucu vermeyebilir. Tecrübelerimizden
öğreneceğiz ama kendi ortamımıza göre yorumlayacağız.
· Bilgi anonimdir: Tek kaynaktan veya tek bir yöntemle dayatılan
bilgiyi değil, çoğul/etkileşimli büyük resimde birlikte üretilen ve paylaşılan
bilgiyi dikkate alacağız.
· Akademik olmamız gerekmez: Zamanımız kalmadı,
hemen eyleme geçmeliyiz. Dolayısıyla sahadaki karar vericilerin kolayca
anlayabileceği, aksiyon alabilecekleri, çekinmeden geri bildirim
verebilecekleri sade bir dili tercih edeceğiz.
BÜTÜNCÜL ifadesi; çoğulcu, birlikte yaratım yapan,
farklı yerleri ve farklı zamanları içeren, çeşitli disiplinlerin birbirleriyle
etkileşimli olduğu, aktörlerin birbirlerinden öğrenerek ve çevrelerinde
olanlara uyumlu tepki verdikleri, ekonomik-çevre-sosyal gibi boyutları birlikte
değerlendiren yapı nedeniyle tercih ediliyor.
Plan 6 görünümde açıklanıyor.
·
Daha az (Less): İrileşmeden büyüyün- (grow out of growth)
·
Yerel (Local): Ölçeklendirin, konumlandırın – (scaling,
re-centring)
·
Çoğul (Plural): Yeni moda merkezleri oluşturun (new centres
for fashion)
·
Öğrenim (Learning): Yeni bakış açısını içselleştirin – (new
knowledge, skills, mindsets for fashion)
·
İfade (Language): Amaca uygun iletişim sağlayın – (new
communication for fashion)
·
Yönetişim (Governance): Değer zincirini yeniden düzenleyin –
(new ways of organizing fashion)
Aşağıdaki tabloda görünümlerin
özü, etkileştiği disiplinler örnek araştırma önerileri ve bütünün içindeki yeri
kısaca not edilmiştir.
|
Görünüm |
Öz |
Disiplinler |
Araştırma Önerileri |
Bütündeki Yeri |
|
Daha az |
Ekonomik büyüme
kaynak sarfını artırır |
Ekonomi, politika,
psikoloji, sosyoloji, antropoloji, eğitim, tasarım |
Daha azıyla
yaşanabilir mi? Azaltmak nasıl teşvik
edilir? Paydaşlar bunun için
ne yapabilir? |
Ölçek küçüldüğünde
kaynak tüketimi azalacaktır. |
|
Yerel |
Ekonomik ve politik
dengesizlikleri azaltır |
Ekonomi, sosyal
pratikler, toplumsal katılım, eğitim, tasarım |
Yerelde hayat nasıldır? Yerelleşme nasıl
hızlanır? Paydaşlar ne
yapabilir? İletişim nasıl
olmalıdır? |
Küresel markaları
dışlar, huzur ve barışı destekler, gelir ve politik adaletsizlikleri azaltır. |
|
Çoğul |
İnsan, doğadaki
türlerden biridir, türlerin efendisi değildir. |
Kültürel çalışmalar,
toplumsal katılım, insan coğrafyası, yönetişim, STK, tasarım |
Çoğulcu hayat
nasıldır? Çoğulculuk nasıl
özendirilir? İletişimi nasıl
olmalıdır? |
Tüm sistemi bir arada
tutar, karşılıklı etkileşimi güçlendirir |
|
Öğrenim |
Öğrenebilmek kadar unutabilmek
de önemlidir |
Eğitim (okul,
üniversite, hayat boyu), moda pratiği, toplumsal katılım, bilgi teknolojisi |
Öğrenme nerelerde
olur? Gereken müfredat
nedir? Öğrenme nasıl
özendirilir? |
Paradigmamızı
değiştirebilmeliyiz. Eskiyi unuturken yerine yenisini koyabilmeliyiz. |
|
İfade |
Düşünmekle,
yapabilmeyi birleştiren köprüdür |
Sanat, infografik,
basın-yayın, doğal ve sosyal bilimler, psikoloji, eğitim |
Yeni
meslekler/kabiliyetler? Kullanım alanı nedir? İfade nasıl
olmalıdır? |
Paradigma ve bakış
açısını bağlar, aksiyonları şekillendirir |
|
Yönetişim |
Dağıtık, değer veren,
katılımcı, uyumlu |
Organizasyon,
yönetim, direnç, sistem düşüncesi, sendika, STK |
Örnek vakalar? İletişimi nasıl
olmalıdır? Otorite nasıl dağıtık
yapılır? Hangi araçlar
kullanılır? |
Tüm resmi birbirine
bağlar, işi değil dünyayı önceler, iş yapma biçimini belirler |
Kaynak: Fletcher, K. and Tham, M. (2019). Earth Logic Fashion Action Research Plan. London: The JJ Charitable Trust
